احکام معاملات - ۵

شیء دارای منافع حلال و حرام بوده و قصد بایع و مشتری یا یکی از آن دو، استفاده در حرام است:

این قسم به سه صورت فرض می­‌شود:
۱. فروشنده حین معامله شرط می­‌کند مشتری مبیع را در منفعت حرام صرف کند  معامله حرام است، ولی باطل نیست.
 مثال­: الف) فروش انگور به شرط تهیه شراب از آن؛
ب) فروش کاغذ به شرط نوشتن مطالب گمراه کننده.(۸)
۲. قصد بایع از معامله استفاده حرام است؛ مثل اینکه کسی می‌گوید: این سلاح را به من بفروش، می‌خواهم فلان قتل را انجام دهم. در این صورت به تبع قصد مشتری، قصد بایع هم منفعت حرام می­‌شود؛ هرچند با او شرط نمی‌کند  معامله حرام است، ولی باطل نیست.
 مثال­: الف) مشتری می­‌گوید: می­‌خواهم شراب درست کنم؛ صد کیلو انگور مناسبِ این کار می­‌خواهم و بایع نیز این انگور را به او بفروشد.
ب) بایع فرشی را می­‌خواهد بفروشد و بیان می­‌کند با پول آن می­‌خواهم قمار کنم یا مواد مخدر تهیه کنم و مشتری هم از او فرش را می­‌خرد.(۹)
ج) زنی به آرایشگر می­‌گوید: امشب مهمانی یا عروسی دعوتم و زن و مرد مختلط هستند، می­‌خواهم خیلی خوب مرا آرایش کنی و آرایشگر هم بپذیرد.
۳. فروشنده می­‌داند مشتری مبیع را در حرام به‌­کار می­‌برد  اگر عرفا کمک به عمل حرام محسوب شود، معامله حرام است و همچنین اگر وظیفه نهی از منکر باشد، نباید معامله را انجام دهد. در غیر این صورت انجام معامله جایز است.

 مواردی که از نظر عرف کمک و اعانت بر حرام است: 
۱. بایع کالایی را به شرط استفاده در امر حرام بفروشد.
۲. معامله به قصد به کار بردن مبیع در حرام انجام ­گیرد.
این دو مورد از مصادیق روشن اعانت بر گناه است.
۳. اگر بایع می­داند که قصد مشتری استفاده حرام است:
الف) بین عمل حرام و معامله‌­ای که مقدمه انجام آن عمل حرام است، واسطه­‌ای نیست (یعنی از مقدمات قریب است) »»این معامله اعانت بر گناه و حرام است و همچنین به عنوان نهی از منکر نیز نباید انجام بگیرد.
 مثال: به کار بردن زینت مردانه، مثل انگشتر طلا برای مرد، حرام است. در صورتی­‌که بایع این انگشتر را به مشتری مرد بفروشد، این اعانت بر گناه و حرام است.
ب) از مقدمات بعید است؛ یعنی با دو یا چند واسطه به عمل حرام منتهی می­‌شود »» اگر تهیة مقدمات بعید در امور مهم و عظیم است که خداوند به آن اهتمام خاصی دارد، عرفا اعانت بر گناه محسوب می‌­شود؛ حتی بدون قصد؛ مثل قتل، اضرار به مردم، غارت اموال مردم و همچنین مانند مقدماتی­ که موجب ترویج و اشاعه کفر و باطل است.
مثال۱. کسی­ که به تروریست سلاح یا مواد منفجره می‌فروشد، اگر می­‌داند که او اهداف تروریستی دارد، عرفا گفته می­‌شود که به ظلم کمک کرده است. همچنین کسی­ که این تروریست را از مرز می­‌گذراند، یا او را در خانه‌اش پناه می‌دهد، معین محسوب می­‌شود؛ چون کار، بسیار بزرگ است و اعانت بر این کار بزرگ، بر این مقدمات هم صدق می‌کند؛ اگرچه بعضی از این مقدمات با واسطه و بعیده‌ باشند.
مثال۲. کسی که چوب یا فلزی را به فردی­ که بت یا صلیب می­‌سازد، بفروشد، معامله‌­اش حرام است؛ چون هیچ گناهی بالاتر از شرک نیست.
 

عضویت در خبرنامه سایت کسب و کار موفق