احکام معاملات - ۴ :: کسب و کار موفق

توسط .. علوی در شنبه, ۳ مهر ۱۳۹۵، ۰۹:۱۸ ق.ظ

معامله شیئی که در راه حرام صرف می‌شود

برای این قسم سه صورت مطرح است:
۱. منافع معمولی و متعارف آن شیء حرام است.
۲. شیء منافع حلال و حرام دارد، ولی قصد بایع و مشتری یا یکی از آن دو، استفاده در حرام است.
۳. شأن آن شیء استفاده در حرام است.

گفتار اول) منافع معمولی و متعارف آن شیء حرام است
مراد معاملاتی است که مبیع یا ثمن از چیزهایی است که منافع حلال متعارف ندارد.
۱. بت و صلیب
اگر بت و صلیب (۱) برای عبادت معامله شود »» معامله حرام و باطل است.
و اگر برای غیر عبادت معامله شود »» اشکال ندارد.
مثال: بتی را که روزی به قصد عبادت تراشیده شده بود، بعد از گذشت سالیان متمادی از زیر خاک کشف میکنند، ولی اکنون کسی آن را برای عبادت معامله نمیکند؛ مانند بتهای دوران بابل یا آشور.
یا در عصر حاضر بتهایی که در هندوستان پرستیده میشوند، اگر شخصیکه هیچ اعتقادی به بت ندارد، یکی از آنها را تملک کند و به مشتری بفروشد تا سنگ مورد نیاز در بنا یا پله‌های ساختمانش را تأمین کند، در این صورت هرچند این سنگ برای بخشی از مردم معبود بالفعل است، ولی غرض طرفین از این معامله، غیر از عبادت است.
یا کسی که آن را می‌خرد علاقهمند به ماده و جنس این بت است؛ مثلا ماده‌ای که بت از آن ماده ساخته شده، عقیق است و او برای تکمیل کلکسیون عقیق خود آن را می‌خرد، یا برای نگهداری در موزه معامله می‌شود، یا چون قابل تزیین است، به عنوان زینت از آن استفاده می‌کند
اشیائی که به شکل صلیب و بت است ولی برای عبادت نیست
اشیائی که به شکل بت ساخته میشود و عنوان عبودیت و حتی بت را ندارد؛ مثل عروسکی که به شکل یکی از بتهای معروف کنونی هند، به عنوان اسباببازی می‌سازند یا در مناطقی که بت‌پرستی رایج نیست، مجسمه‌ای را به شکل یکی از بتهای هند -برای نصب در پارک یا سالن پذیرایی- می‌تراشند، بدون آنکه عنوان عبودیت یا بت داشته باشد. یا گردن‌بندی به شکل صلیب میسازند و جوان مسلمان به تقلید از مسیحیان برای زینت، نه برای تقدیس آن، به گردن میآویزد.

http://farsi.khamenei.ir/themes/fa_def/images/ver2/breadcrump.gif

معامله در این موارد حرام نیست، مگر آنکه ترویج فرهنگ یا مذهب کفر باشد.

۲. آلات قمار
الف) توضیحی در مورد آلات قمار:
مقصود معامله اشیائی است که برای قمار کردن است؛ چه ساخت انسان باشد، مانند ورق‌، تختهنرد و ... و چه ساخت طبیعت [آنچه به حسب متعارف فایده‌ی آن فقط قمار است] مثل کعاب غنم و استخوان پای گوسفند که به آن قاب می‌گویند (قاب بازی).
گردو، اگرچه با آن قمار کنند، آلات قمار محسوب نمیشود. ولی قمار کردن با آن حرام است.
ب) معامله آلات قمار
یک. مقصود طرفین از معامله، قمار کردن است »» معامله حرام و باطل است.
دو. غرض، قمار نیست، بلکه امر مباحی است؛ مثل زمانیکه این وسیله ارزش تاریخی داشته باشد و آن را برای حفظ و نگهداری در موزه میخرند و قصد بازی هم ندارند، یا اینکه قصد مشتری، استفاده از ماده آن باشد؛ مثلا می‌خواهد از چوب آن استفاده کند »» معامله اشکالی ندارد.
مسئله
شکستن و از بین بردن آلات قمار واجب نیست؛ مگر اینکه نهی از منکر متوقف بر آن باشد.
ج) شطرنج
در صورتیکه شطرنج از آلات قمار محسوب نشود، ساخت و خرید و فروش و بازى با آن، بدون شرطبندى اشکال ندارد. همچنین با فرض مذکور، آموزش آن هم بدون اشکال است.

۳. اوراق جعلی
معامله اوراق و اسکناس جعلی به دو صورت فرض می‌شود:
الف) به عنوان مبیع در معامله واقع می‌شود، یعنی خودِ این اوراقِ تقلبی به عنوان یک شیء به فروش می‌رسد.(۲)

این معامله حرام و باطل است.
ب) ثمن معاملات واقع می‌شود:
یک. کسی که این اسکناس تقلبی را داده از جعلی بودن آن خبر داشته است:

در هنگام معامله قصد دادن ثمن با همان اسکناس را دارد »» معامله حرام و باطل است.(۳)

ابتدائا جنس را در مقابل کلی ثمن می‌خرد، درحالی‌که متوجه وجود اسکناس تقلبی در جیبش نیست. بعد در مقام اداء متوجه اسکناس تقلبی شده و همان را به بایع تحویل می‌دهد »» معامله صحیح است،(۴) منتهی ذمه‌ی او همچنان به ثمن واقعی مشغول است.
دو. بایع و مشتری جاهل به تقلبی بودن ثمن هستند »» معامله صحیح است و ذمه مشتری که این پول تقلبی را داده، مشغول است(۵) و به لحاظ تکلیفی هم قطعاَ حرام نیست؛ چون جاهل و معذورند.

۴. آلات لهو
مراد از آلات لهو، سازهایی است که برای ایجاد نغمه‌ها و اصوات موسیقایی استفاده میشود. بنابراین هر لهوی مورد نظر نیست، بلکه مقصود لهوی است که از ناحیه‌ی موسیقی سازی حاصل می‌شود. (مکاسب محرمه، ج۹۳، ص۳)
همچنین مقصود هر نوع آلت موسیقی است؛ چه آلاتی که از صدر اسلام بوده است، مانند کوبه،(۶) عود و نی و چه سازهایکه بعدها ساختهاند؛ مانند ویالون و گیتار. البته به شرط اینکه این آلات برای همین منظور (اصوات موسیقایی) ساخته شده باشند. بنابراین چیزیکه برای این کار ساخته نشده، مقصود نیست؛ هرچند صدای لهوی از آن صادر شود؛ مثل اینکه لیوانهایی را با حجم‌های مختلف پهلوی هم بگذارند و یک نفر با مضرابی به اینها بزند، به طوریکه از هر کدام، صدایی خارج شود؛ صداهاییکه با دیگری از لحاظ زیر و بم و شدت و ضعف تفاوت دارند و شبیه صدای موسیقایی، مثل پیانو یا سنتور، میشود؛ یا قابلمه‌ای که خانمها در بعضی مجالس به جای دف و تنبک می‌زنند، از آلات لهو نیست. پس مراد از آلات لهو، آلاتی است که برای این غرض ساخته شده است؛ نه هر چیزی که این غرض از آنها حاصل می‌شود.
نکته

اینکه می‌گوییم امثال قابلمه، سینی که با آن موسیقی می‌زنند، آلت لهو نیستند، از حیث خرید و فروش آن است و بحث از صوت آنها نیست.(۷) سخن در این است: شیئی که صوت لهوی از آن صادر میشود، اما برای این مقصود ساخته نشده، از آلات لهو به حساب نمی‌آید.
خرید و فروش آلات لهو

آلات لهو از جمله چیزهایی است که منافع حلال و حرام دارد و حکم ساخت، خرید و فروش آن إن‌شاء‌الله در درس آلات موسیقی بیان خواهد شد.

۵. ظروف طلا و نقره
ظرف طلا و نقره از جمله کالاهایی است که دارای منافع حلال و حرام است. بنابراین اگر به قصد ماده‌ی آنها، آن را معامله کنند که صورت و هیئت هیچ دخالتی در معامله نداشته باشد، قطعا معامله اشکالی ندارد؛ مثل اینکه مشتری مقداری طلا می‌خواهد تا از آن انگشتر یا شمش بسازد. اما آنجایی که هیئت و ماده هر دو مورد توجه است، داخل در مسئله بعدی است؛ یعنی شیئی که دارای منفعت حلال و حرام است، به قصد منفعت حرام بفروشد که درباره این مسئله، به‌طور مفصل بحث می‌شود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

سلسله مطالب "احکام معاملات"، حاوی مسائل مهمّ و مورد ابتلاء در ابواب عبادات و معاملات است که مطابق با فتاوای مرجع عالی قدر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (دام ظلّه العالی) می باشد.

آرشیو احکام معملات :

احکام معاملات - ۳

احکام معاملات - ۲

احکام معاملات - ۱

عضویت در خبرنامه سایت کسب و کار موفق